[Notes on the Black Book Contents]
The page of the Black Book of Paisley of which a facsimile is given, is from the latter part of Chapter 13 and the beginning of Chapter 14 of Book XII., and is the verso of folio 199, which is the first sheet of quire 22.
The title of Chapter 13 is “Concerning the defeat at Slenach and the Death of Edward.” After mentioning that, in the year 1307, John Comyn, Earl of Buchan, hearing that King Robert Bruce and his army were at Slenach,1 started with a number of the nobility, both English and Scotch, whom he had along with him to intercept the King and offer battle, the narrative goes on to say that when they saw that Bruce was prepared to meet them they paused, and at last, overcome with shame, sent to him on Christmas-day proposing a truce, which was graciously granted. After the truce, the King boldly remained in the same place for eight days, but, says the historian:
[Ubi magnum in] currebat infirmitatem ita quod in grabato vehebatur quocunque eum contingeret removeri. De hac fuga dicitur
M. semel et ter C. septem cum2 his superadde
Natalique die pars Anglica victa pudore
De Slenach rediit treugas de rege petiuit
Quas rex concessit clementer et inde recessit
Attamen intrepidus ibi perstitit octo diebus.
Anno precedente circa festum Annunciacionis nostre domine Dominus Symon Frasar, Dominus Walterus Logan, milites et plures valentes armigeri et mediocres3 capti fuerunt per quosdum4 Scotos5 regi Anglie adherentes. Qui6 Symon ductus est Londoniis et diversis penis interemptus. Ceteri in Dunelmia in presencia Eadwardi de Carnarvan filii regis Anglie tunc princeps7 Wallie suspendentur.
Parti tunc8 regis Anglie pre ceteris et potenciores Scoti fuerunt Domini Johannes Comyn comes de Buchane9 Willelmus Comyn et Johannes de Mowbre milites, qui adjunctis sibi Anglis post haec regem R. acriter invaserunt et in maximo prelio usque obitum regis Anglie constituerunt Qui anno Domini M° ccc° vij° in vigilia Sancte Johannis Baptiste de Lanercost ubi tactus fuit infirmitate in expedicione sua ad humiliandum regem nostrum Robertum et regnum Scocie ut10 finaliter proposuit subjugandum versus Holme Culton11 tendens pro aura puriore sanitate consequenda pridie ante festum translacionis Sancte Thome martiris in vehiculo suo recumbens apud Burgum Sabuli 
nota penitencie miserabiliter expirauit. In eadem iteneracione infirmabatur secum quidem miles Anglice nacionis Willelmus Banister nomine qui in12 eadem nocte qua rex obiit in extasi raptus vidit Dominum suum Regem in spiritu uncatum a magna multitudine demonum circumseptum eidem cum maximo cachinno insultantium et dicentium.—————————————————————————————————
En rex Edwardus debacchans ut leopardus.
Olim dum vixit populum Domini maleflixit.
Nobis vie talis comes ibis care sodalis.
Quo condempneris ut demonibus socieris.
Te sequimur voto prorsus tempore remoto.
Cum hoc flagellis et scorpionibus cedentes eum abigebant. Cantemus aliquantulum inquiunt huic misere anime debitum mortis canticum: quia filia est mortis et cibus ignis inextinguibilis, amica tenebrarum et inimica lucis, dicentes, En rex Eadwardus, &c.14 Ecce misera15 populus quem elegisti cum quibus arsura es sine fine, nutrix scandali, amatrix discordie pacis emula, caritatis inscia. Quare nunc non superbis? Quare non letaris? Ubi nunc est vanitas tua? Ubi vana leticia? Quid profuit tibi inanis gloria, brevis leticia, mundi potencia, carnis voluptas, false divicie, conquestus terre, magna familia et mala concupiscentia? Ubi iocus, ubi risus, ubi iactancia ubi arrogancia? De tanta leticia quanta tristicia, post tantam voluptatem tam gravis miseria, post tantam exaltacionem tam magna ruina, post tantas victorias tam immania tormenta: cito16 ignominia sit superbi gloria.
Cumque hujusmodi exprobacionibus et verberibus sibi spiritus maligni insultassent, aciem oculorum suorum ad me inquit miles trementem et exsanguem direxit innuens ut correcturavi17 me sibi velle sicut solito in bellis opem ferre. Sed quia mecum neque vox neque sensus remansit terribilis oculis intuitus est me: ita ut dum vixero et illius recordavero nunquam letari potero. Cum hoc absorptus est in momento18 infernali puteo voce lugubri eiulans et exclamans,
Heu cur peccaui, fallor, quare non bene caui.
Heu cur peccaui, perit, et nihil est quod amaui.
Heu cur peccaui, video, quia littus araui.
Cum sudore gravi, mihimet tormenta paraui.
Ad se igitur miles de extasi reversus misit pro regis cubiculario, suo caro cognato, petens ab eo quomodo se habuit rex. Bene, ait iuvenis, incipit convalescere; haec sibi propterea insinuans ne si sibe infirmanti veritatem annunciaret nimiam tristiciam avunculo suo inferret. Non sic inquit miles, quia mortuus est, duplici heu morte preventus, et non est qui ei opem ferat ex omnibus caris euis.19
QUALITER WILLELMUS BANESTER TERRITUS VISIONE DESPEXIT MUNDUM C. XIIIJ.
Missum est20 pro regis filio principe tunc Vallie. Quo protinus veniente exequiis21 patris sepulture dispositis Londonias corpus perducitur ubi nunc humatum requiescit; extales tunc et intestina sua in Holmo subterrantur. Hic in principio milicie sue bella mouens Anglicos diris flagellis verberauit et suis nequiciis totum orbem perturbauit et crudditate commouit. Passagiam terre sancte suo dolo impediuit; Scociam invasit et Scotos cum regno fraudulenter subegit: Valliam perfligauit, Johannem de Balliolo regem cum filio carceri mancipauit: ecclesias stravit, prelatos vinculauit et carcerali squalare quosdam extinxit: populum occidit et alia infinita mala perpetrauit. Huic successit filius eius de Carnarvan Eadwardus ijs post conquestionem alias quintus.
VERSUS DE MORTE PATRIS.
M semel et ter C. septem numerabis in orbe,
Martire translato Thome sine fine beato,
In burgo Sabuli quo finit marchia regni,
Eadwardus cecidit qui Scotos male cecidit.
Viscera cum cerebro cujus tumulantur in Holmo.
Iste monens bella dedit Anglis dira flagella.
Colla superborum pede conculcauit eorum.
Orbem corrupit, Terram Sanctamque fefellit;
Scotos inuasit regnum cum fraude subegit.
Ecclesias strauit, prelatos carcere clausit;
Occidit populum Christi, decime tulit aurum.
Cujus peccata toto sunt orbe notata,
Anglica22 deflebit quando vastata iacebit.
Socia plaude manu pro funere regis creato,
Quem vi virtutis castigat virga salutis,
Suis in orbe statum faciet Deus esse beatum.
Hoc23 anno sciz Mo° ccc° vij° Anglici combusserunt monasterium de Pasleto.
Dictus dominus Willelmus Banester de infirmitate convalescens quanto prius feruencius circa actus militares estuabat, tanto in virum alterum mutatus vehemencius animum ejus desiderio milicie spiritualis Christi attendebat. Territus enim in tantum fuit horrifica visione demonum, calamitosis exacerbacionibus et flagellacionibus in dominum suum regem fremencium, quod ruinosum mundum cum flore ejus omnino despexit, et ad emendacionis conversacionis solitariam vitam se contulit. Qui ut dicitur tanquam propheta ventura predixit et presentibus absencia annanciare promeruit.
Hic rex Eadwardus dicitur xiij ab illo24 comite Andegauie qui desponsavit sibi diabolam humana carne velatam.
The corresponding passage in Fordun’s own work is in chapters 122 and 123 of Book V. of Dr. Skene’s edition. In the foregoing transcript this is printed in italics so as to distinguish it from Bower’s additions, which form the great bulk of the narrative.
The variations between Goodall’s text and that of the Black Book are pointed out in the notes. The collation has been made with the printed text, and not with the Edinburgh College MS. itself, which does not seem to have been accurately transcribed in all cases.
Fordun and Bower relate the battle of Slevach prior to their account of Edward I.’s death, while Barbour places it after this event.25
–
1 Barbour calls it Slevach (The Bruce, Ed. Innes, Ixvii, 15, page 196 – Spalding Club), and it is identified by Dr. Joseph Robertson as Slioch, in the parish of Drumblate, in the Garrioch Collections for the Shires of Aberdeen and Banff, p. 476).
2 Goodall, tamen.
3 G. adds, vernaculi.
4 G. adds, perfidos.
5 G. adds, tunc.
6 The Black Book here corresponds with the Edinburgh MS. The Perth and Cupar MS., as Goodall points out, add a clause, which is also to be found in the “Extracta e Variis Chronicis,” p. 133.
7 G. gives principis, the correct word.
8 G. places tunc after Anglie.
9 The Black Book here agrees with the Edinburgh MS., and omits a clause given in the Cupar and Perth MSS.
10 G. places ut after finaliter.
11 G. cultir.
12 G. omits, in.
13 In the handwriting of Lord Fairfax. See supra, p. 58.
14 G. adds, ut supra.
15 G. adds, anima.
16 G. inserts quam before cito.
17 G. – conjecturavi.
18 G. adds, in.
19 G. – suis.
20 G. adds interim.
21 G. adds que.
22 G. Anglia.
23 G. adds, in.
24 G. adds, Galfrido.
25 See Kerr’s History of Robert the Bruce, Vol., I. p. 331, et seq.
